Gubitak kilograma može nastati i zbog poremećaja ponašanja u ishrani (Anorexia nervosa, Bulimia nervosa, Binge eating).
Danas su ovi poremećaji sve češći zbog stalne trke za što boljim izgledom, po ugledu na lica sa naslovnih strana časopisa.
U savremenim uslovima, poremećaj ponašanja u ishrani može se prolazno javiti kod većine ljudi u određenim životnim situacijama (najčešće usled nekog konflikta emocionalne prirode). Ukoliko traje duže, dovodi do oboljenja i to češće kod mlađih osoba ženskog pola.
Anoreksija je bolest gde dolazi do velikog gubitka telesne mase zbog namernog drastičnog smanjenja unosa hrane.
Osoba ima izmenjenu sliku o sebi i opsednuta je vitkom linijom. Kod ovog poremećaja javlja se ekstremni gubitak apetita i telesne mase (preko 20%) pa čak i smrt.
Svega 50% ovakvih pacijenata vrati se u normalan život, trećina ostaje hronično bolesna sa periodima pogoršanja i uz česte hospitalizacije. Smrtnost od anoreksije ide i do 10%.
Bulimija je poremećaj kod kojeg pacijenti opsednuti svojim izgledom unose znatno veće količine hrane od uobičajenih (400 g i više za obrok), a zatim izazivaju povraćanje uz intenzivan osećaj krivice i stida.
Preparati za mršavljenje, laksativi i diuretici su omiljena sredstva obolelima od bulimije.
Karakteristike mentalne anoreksije i bulimije
Anorexia nervosa (F 50.0)– početak pre 25 godine života
– gubitak telesne mase 25% od prethodne
– poremećen odnos prema ishrani, hrani i telesnoj masi
– isključena svaka druga bolest
Prisutno najmanje 2 od sledećeg:
– izostanak menstruacije
– lanugo kosa
– puls ispod 60/min
– razdoblje preterane aktivnsoti
– epizode bulimije
– povraćanje (može biti i samoizazvano)
Ponavljane epizode prežderavanja (najmanje 2 puta nedeljno u poslednja 3 meseca)
Izazivanje povraćanja posle prežderavanja pri čemu se koriste i lekovi (laksativi, diuretici, itd.)
Kompulzivno prejedanje je poremećaj nekontrolisanog uzimanja velikih količina hrane (preko 2500 kcal po obroku), često tajno, bez izazivanja povraćanja.
Poremećaji u ishrani su takvi da ih je teško otkriti u ranim stadijumima. Iako su pravi uzroci ovih oboljenja kompleksni, njihov početak je najčešće vezan za držanje dijete za mršavljenje.
Nisu retki slučajevi prelaska jednog poremećaja u drugi.
Prognoza poremećaja ponašanja zavisi od dužine njihovog trajanja, te je najvažnije na vreme postaviti dijagnozu i što pre započeti lečenje.
Lečenje poremećaja ponašanja u ishrani je multidisciplinarno i u njemu treba da učestvuju psihijatar, dijetetičar, internista, porodica i dr. Cilj lečenja je da se postigne normalan psihički život, da se adekvatno reaguje na glad i sitost i ispoljavanje emocija.
Terapija je individualna i odnosi se na promenu ponašanja u ishrani (kontrola unosa hrane i suzbijanje osećaja krivice zbog toga).
- Naučiti pacijenta da izgradi novi stav i odnos prema hrani, ishrani i sopstvenom izgledu.
- Naučiti pacijenta sa suzbije preokupacije hranom.
- Održavanje telesne mase u normalnim granicama ili prihvaćene telesne mase iznad ove granice.
- Poštovati načelo – tri obroka dnevno sa jednom do dve užine po želji
- Izbegavanje primene neodgovarajućih metoda za gubitak telesne mase nakon epizode prejedanja kao što su: izazivanje povraćanja, upotreba purgativa, diuretika ili gladovanje i iscrpljujuće vežbe
- Uočavanje promene raspoloženja i učenje zamene ekscesivnog unošenja hrane drugačijim načinom reagovanja
- Podsticanje samopoštovanja pacijenta
Pacijent sa poremećajima ponašanja u ishrani se hospitalizuje, posebno ukoliko je izgubio više od 25% svoje uobičajene mase.
Dnevni plan ishrane pravi se na bazi osnovnih nutritivnih potreba, uzimajući u obzir stepen pothranjenosti.
BONUS VIDEO